Het getouwtrek rond de tiende penning is nog niet definitief ten einde. Op 5 augustus stemmen de Staten van Brabant toe hun quote in de fl. 2 miljoen voor het verlopen jaar op te brengen maar blijven de definitieve afschaffing van de 10e penning als voorwaarde stellen. Als op 21 augustus de Staten-Generaal (dat wil zeggen de afgevaardigden van de zuidelijke gewesten inclusief Brabant maar zonder de noordelijke gewesten) in Brussel vergaderen krijgt Alva de quote van fl. 2 miljoen nog niet los.
Geldgebrek of niet, het zijn de militaire ontwikkelingen die primair de aandacht van Alva vragen. Had zijn leger in maart nog een omvang van 13.000 man, inmiddels heeft hij het weten uit te breiden tot 67.000 manschappen waarvan 9.000 Spanjaarden en 14.000 ruiters.
Oranje is met een leger onderweg om zijn broer Lodewijk in Bergen te ontzetten. De stad Mechelen weigert evenwel op 10 augustus een Spaans garnizoen. De steden Diest en Tienen openen tien dagen later de poorten voor het veldleger van Oranje. Nog eens tien dagen later (30 augustus) bezet Bernard van Merode Mechelen in naam van Oranje nadat hij hier om 4.00 uur 's ochtends door burgers is binnengelaten.
Inmiddels moet niet alleen het Franse protestantisme maar als gevolg daarvan ook de Nederlandse Opstand een zware tegenslag incasseren. In de nacht van 23 op 24 augustus (Bartholomeusnacht) en in de nasleep ervan worden duizenden Hugenoten vermoord; schattingen variëren van 7.000 tot 30.000 slachtoffers. Daarmee vervalt de mogelijkheid van steun aan de Opstand door Frankrijk, één van de pijlers van het grote door Oranje ontworpen plan. Het bericht treft hem, zo schrijft Oranje aan zijn broer Lodewijk, als een mokerslag.
Friesland wordt in deze maand niet alleen bedreigd vanuit de zeekant maar ook vanuit het zuidoosten. Willem van den Bergh weet steden als Kampen, Hasselt, Genemuiden, Meppel en Steenwijk in handen te krijgen en Sneek, Bolsward en Franeker kiezen eveneens de zijde van de Opstand. De Robles vindt het raadzamer zijn troepen op enkele belangrijke punten te concentreren om de slagkracht niet te verliezen.
In het Noorderkwartier van Holland is en blijft het machtige en sterke Amsterdam koningsgezind. Daarmee heeft het regeringsgezinde kamp nog een uiterst belangrijke troef in handen. De prinsgezinden doen daarom een poging de stad te belegeren en in te nemen, een poging die echter tot mislukken gedoemd is.